apalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmamak üzere baştan başa havalandırılacaklardır. Ayrıca işçilerin çalışma saatlerinde işin özelliğine göre, havanın sağlığa zararlı bir hal almaması için sık sık değiştirilmesi gereklidir. Şu kadar ki, iş sırasında yapılan bu havalandırmada işçileri etkileyecek hava akımları önlenecek yahut kış mevsiminde sıcaklık birdenbire çok aşağı hadlere düşürülmeyecektir.
Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak ve yapılan işin niteliğine göre bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer teknik tedbirler alınacaktır.
Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere ayrıca yapılan işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereçler verilecektir. İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgâh, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve koku, çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.
Kimyasallardan Çıkan Buhar ve Kokular...
Kimyasallardan çıkan koku ve buharın ortama yayılmaması için kapaklarınınn sürekli kapalı tutulmaları sağlanacaktır. Tehlikeli Kimyasal Maddelerle Çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun yöntemlerle yapılacak, uygun makine ve ekipman sağlanacaktır. Buğu, duman çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak işin niteliğine göre bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer tedbirler alınacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:21, Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde: 8/b-2) |
|
Kaynak Yapılırken Çıkan Toz ve Gazlar...
Zararlı kaynak gazlarının çalışanlar tarafından teneffüs edilmeden iş ortamı dışına atılması esastır.Kaynak işlerinde ortama yayılan kaynak gazları sağlığımız için zararlı gazlardır. Bu nedenle kaynak yapılan yerlerde çıkan gazların ortama yayılmadan, çalışan tarafından teneffüs edilmeden ortam dışına atılması sağlanmalıdır. |
|
Kaynak İşleri...
Yine kaynak gazlarının ortam dışına atıldığı güzel bir uygulama, Tozları emici hortum kullanılarak çıkış noktasından emilmesi sağlanmakta.. |
|
Asbest Tozları...
Toz Çıkaran işler diğer çalışmalarla aynı bölümlerde yapılmamalıdır. Asbest gibi tehlikeli kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden riskler ile ilgili gerekli önlemler alınacak ve en az düzeye indirilecektir. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:7,8/a; Kansorejen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:7) |
|
Tabanca Boyacılığı İşlerinde:
Tabanca boyacılığı, tecrit edilmiş özel bölümlerde her türlü güvenlik tedbirleri alınmış olarak yapılacaktır.
Küçük veya orta boydaki parçaların püskürtme ile boyanması veya verniklenmesi, uygun kapalı bölümlerde veya uygun davlumbazlar altında yapılacak, boyacı, daima bölüm veya davlumbazların dışında bulunacaktır.
Boyacının bölüm ve davlumbaz dışında bulunması teknik nedenle sağlanmadığı hallerde boya gaz ve buharı, uygun şekilde dışarı çekilecek veya su perdesi kullanılacak yahut işçilere temiz hava maskesi gibi uygun kişisel korunma araçları verilecektir.
Tabanca boyası yapılan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal parçalar, boyama hücrelerinin bütün metal kısımları ile davlumbazlar, kaplar, emme tertibatı ve boya tabancaları uygun bir şekilde topraklanmış olacaktır.
|
|
HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME HAKKINDA GENEL BİLGİ
İŞYERİ ÇALIŞMA ORTAMI:
İşyeri ortamında çalışanların sağlığını etkileyen zararlı faktörlerden biride, işyeri ortamının havasıdır.
Sağlıklı ve güvenli bir işyeri hazırlamada çalışma ortamının termal konfor şartları bakımından uygun hale getirilmesi gerekmektedir.
TEMİZ HAVA;
İnsanların sağlığının korunması, morallerinin yüksek tutulması, çalışma gücünün yüksek bir düzeyde sürdürülmesi için gerekli şartların başında gelir.
Temiz hava nedir: Normal şartlarda (Büro ortamında), Karbondioksit miktarının binde birin üstüne çıkmayan havaya temiz hava denir.
Zararlı gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, söz konusu gaz, toz ve kokunun kabul edilebilir sınırların altında olması gereklidir.
Kabul edilebilir sınırlar:
Müsaade edilebilen azami konsantrasyon (MAK) değerinin altındaki değerler, (Maksimum Allowable Concentrations=MAC) (Bu değerler cm3/m3 veya mg/m3 şeklinde ifade edilir)
Eşik sınır değerler (TLV) (Threshold Limit Values)
Kısa Süreli Karşılaşma Sınır Değerleri (STEL) (Short Term Exposure Limits)
HAVA İHTİYACI:
Yetişkin bir insanın saatte 30 metreküp temiz havaya ihtiyacı vardır.
Normal şartlarda tabii havalandırma ile ortamın havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul edilmektedir.
Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 metreküp olmalıdır.
Koğuşlarda kişi başına düşen hava hacmi 12 m3 tür.
(Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası hesaba katılmaz)
Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 metre olmalıdır.
Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 metre olmalıdır.
İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 metrekare olmalıdır.
Ancak zamanımızda yapı malzemelerinin çok geliştiği, çift pencerelerin, PVC pencerelerin, hava geçirmeyen plastik ve yağlı boyaların yoğun bir şekilde kullanıldığı, hava giriş ve çıkışını önleyecek türden izolasyonların yapıldığı ortamlarda, tabii havalandırmalar ile ortam havasının saatte 2-3 kere değişmesi zordur. Tabii havalandırma ile ortam havasının saatte 2-3 kere değişmesinin zorlaştığı ortamlarda, kişi başına düşen hava hacmi miktarının artırılması veya kapı ve pencereler açılarak veya cebri çekişli ortam havasının yeterli miktarda değişmesinin sağlanması gerekmektedir.
HAVA AKIM HIZI :
İşyerinde oluşan kirli havanın dışarı atılması, yerine temiz havanın alınması için, ortamda, uygun bir havalandırmanın olması, dolayısıyla uygun bir hava akımının olması zorunludur.
Ancak bu hava akımı 0,5 metre/saniyeyi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir. Bu esintiler sebebiyle İşyerlerinde, özellikle kaynak atölyelerinde, ortamın havası kirli olduğu halde, havalandırma tesisatlarının çalıştırılmadığına çok sık rastlamaktayız.
Bu tür olumsuzlukların olmaması için ISITMA VE HAVALANDIRMAYI, İKLİMLENDİRME ŞEKLİNDE ANLAMALI ve bu anlayışla, bütün değerler göz önünde bulundurularak projelendirme yapılmalıdır.
Bu nedenle sıcaklık, nem, hava akım hızı ve radyant ısının birbiri ile ilişkileri üzerinde durmak gerekmektedir.
İşyerlerinde, çalışanların büyük bir kısmının (%80), ısı hissi bakımından kendilerini en rahat hissettikleri şartlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu şekilde TERMAL KONFOR BÖLGESİ kavramı ortaya çıkmıştır.
TERMAL KONFOR BÖLGESİ;
Çalışanın, faaliyetini sürdürmesi esnasında en rahat durumda oldukları bölge termal konforf bölgesidir. Bu bölgenin alt ve üst sınırları bulunmaktadır.
Bu bölgeyi etkileyen faktörler şöyle sıralanabilir:
-
Ortam sıcaklığı,
-
Ortamın nem durumu,
-
Hava akım hızı,
-
Yapılan işin niteliği,
-
Çalışanın giyim durumu,
-
Çalışanın yaşı ve cinsiyeti,
-
Çalışanın beslenmesi,
-
Çalışanın fiziki durumu,
-
Çalışanın sağlık durumu,
BUNALIM BÖLGESİ:
İnsanların vücutlarından ısı atmalarının zorlaşması sebebiyle, bunalma hissettikleri sıcaklık ve bağıl nem kombinasyonları bölgesidir.
30
Hava 25
Sıcaklığı 20
15
10
(Bağıl nem ) 40 50 60 70 80 90 100
Bunalım eğrisi
Hafif işlerde rahat çalışmak için sıcaklık, hava akım hızı ve bağıl nem değerleri
ISI HAVA AKIM HIZI(m/s) BAĞIL NEM
19-21 C 0,5
19,5-21,5 C 0,2
21,5-23,5 C 0,5 %30-60
23,5-25 C 1.0
Daha yüksek sıcaklık daha fazla hava akımı
Yapılan işlere göre çalışma ortamı sıcaklıkları
Hava sıcaklığı
Faaliyetin şekli (%50 nem seviyesinde )
Oturarak yapılan hafif el işleri 20 C
Oturarak yapılan hafif kol ve el işleri 20 C
Ayakta yapılan ağır kol işleri 17 C
Çok ağır İşler 15-16 C
Çalışma'da Rahat Sıcaklık bölgesi
Bağıl (nisbi) nem, rahat çalışmanın devamlı olmasında en önemli etkendir. Çok fazla nem, terlemeye ve terin vücuttan uzaklaşmasına etki eder. Ancak soğutma sistemi ile vücut sıcaklığı normalde tutulabilir. Eğer vücut sıcaklığı çok yükselirse sıcak çarpması (bayılma) ile sonuçlanabilir.
En çok rahatlık veren sıcaklık, atmosfer ve hava koşullarını özel bir alanda ve mevsime göre değiştirmekle elde edilebilir. Örneğin, rahat bir çalışma sıcaklığı kışın 18
0C - 21
0C ve % 40 bağıl nem olarak verilebilir .Yazın ise bunun biraz üstü olabilir.
Bunların yanı sıra rahatlık bölgeleri dış sıcaklığa bağlı olarak da değişeceği için, işyerinin sıcaklığı ve bağıl nemi ayarlanırken dış hava sıcaklığının da göz önünde bulundurulması, aşırı ısı farkları oluşmamasına dikkat edilmesi gereklidir.
Dış sıcaklığın yüksek olduğu bir yerde oturarak yapılan bir işe göre rahatlık dereceleri
Dış sıcaklık ( C ) 20 24 28 32 35
Uygun çalışma yeri sıcaklığı ( C ) 20 22 24 26 27,5
Bağıl nem ( % ) 75 65 57 50 45
İşçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden bağıl nemin değeri önemlidir. Bir işyeri ortamının bağıl nemi değerlendirilirken, sıcaklık, hava akım hızı gibi diğer şartlar da değerlendirilmesi gerekir. Ancak, genel olarak herhangi bir işyerinde bağıl nem %30 ila %80 arasında olmalıdır. Yüksek bağıl nem, ortam sıcaklığının yüksek olması durumunda bunaltır, düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir.
Aşırı ısı üretim üzerinde olumsuz etki yapar:
Isı 29 derece olursa performans %5 düşer.
“ 30 “ “ “ %10 “
“ 31 “ “ “ %17 “
“ 32 “ “ “ %30 “
TOZ :
TOZ, çeşitli büyüklükteki katı tanecikler için kullanılan genel bir sözcüktür. Daima hava veya başka bir gaz içinde karışım halinde bulunur. Bunların tane büyüklüğü genellikle 300 mikronun altındadır. Özgül ağırlığı az olan maddelerde bu büyüklük 1 mm ye kadar çıkabilir. Görüş sahasını azaltmakta, çalışanları rahatsız etmekte, iş randımanını düşürmekte, meslek hastalıklarına sebep olmaktadır.
Toz, tarih boyunca insan sağlığını olumsuz etkilemeye devam etmektedir. İnsanlar da uzun yıllardan beri bunun farkında bulunmakta ve toz ile mücadele etmektedirler. Bu arada Büyük Tıp Bilgini İbni Sina’nın EĞER TOZ OLMASAYDI İNSAN ÖMRÜNÜN 1000 SENE OLMAMASI İÇİN HİÇBİR SEBEP YOKTU sözünü hatırlamak yerinde olur.
TOZ NEDİR ?
TOZ: Çeşitli organik ve inorganik maddelerden aşınma, parçalanma, öğütme, yanma veya
mekanik olarak kırma, parçalama, delme, öğütme işlemleri sırasında ve sonucunda oluşan,
büyüklükleri bir kaç A°(Angstron) ile 100 mikron arasında değişen, kimyasal özellikleri
kendisini oluşturan kimyasal maddenin yapısına benzeyen maddelerdir.
HANGİ İŞLERDE TOZLA KARŞILMAKTADIR?
Ülkemizde, işyerlerinde, tozdan sık sık şikayet edilmektedir. İlk fark edilen meslek hastalığı sebeplerinden biri de tozdur.
Toz, insanlara, solunum sistemi ile akciğerlere yerleşerek ve kana karışarak olumsuz olarak etkilemekte, meslek hastalıklarına sebep olmaktadır.
Çeşitli iş kollarında toz problemi ile karşılaşılmaktadır. Toza sebep olan işler çok çeşitlidir. Daha doğrusu toza sebep olmayan iş yoktur. Az toz çıkaran ve çok toz çıkaran yerler diye düşünmek daha doğru olur.
En çok toza maruz kalınan iş kolları aşağıda sıralanmıştır:
• Patlatma, kırma, delme ve öğütme işleri
• Maden ocakları
• Yol, Tünel ve baraj yapımı işleri
• Döküm işleri (kum ve grafit)
• Porselen sanayi,
• Tuğla ve kiremit sanayi
• Mermer sanayi
• Çimento sanayi
• Kaynak işleri
• Cam sanayi
• Pamuklu dokuma sanayi ve çırçır sanayi
• Tahıl siloları, un değirmeni ve un fabrikaları
• Sigara sanayi
• Ağaç doğrama ve mobilya işleri
• Metal sanayi
• Demir ve çelik endüstrisi
• Kumlama ve raspa işleri
• Nakliyat,
• Depolama ve yüzeylerin işlenmesi.
TOZ SAĞLIĞIMIZI NASIL ETKİLER ?
Toz: çeşitli büyüklükteki katı tanelen için kullanılan genel bir sözcüktür. Tane büyüklükleri
300 ile 0,1 mikron arasında değişir. Solunan tozların tane büyüklükleri ise 60 mikronun
altındadır. Büyüklüklerine göre solunum sisteminin çeşitli kısımlarında tutulurlar.
Solunum sistemimiz 4 ana kısımdan oluşmaktadır:
1-Burun ve ağız,
2-Nefes borusu,
3-Bronşlar,
4-Bronşiyol ve alveoller,
Burun ve ağız, havanın vücuda giriş yoludur. Burunda bulunan kıllar ve burun mukozası, solunan tozun büyük bir kısmını tutar. Burun iyi bir filtrasyon mekanizmasına sahiptir.
Tutuldukları bölge ve tanecik büyüklükleri:
10 Mikron – Boğaz ve üst solunum yolunda (nazofaringeal bölgede),
5–10 Mikron- Alt solunum yollarında (trakeabronşial bölge) tutulurlar.
0,5 Mikron ve altındaki toz tanecikleri ise solunum sırasında akciğerlere girer çıkar, birikme
olmaz.
Dolayısıyla sağlık açısından en önemli olanlar "incetozlar" veya “Solunabilir toz” adını
verdiğimiz 0,5–5 mikron arasında büyüklüğe sahip tozlardır. Bu tozlar solunum yoluyla
alveollere (hava kesecikleri) kadar ulaşırlar ve "pnömokonyoz" dediğimiz akciğer toz
hastalıklarına neden olurlar. Ancak vücudun korunma mekanizması çok güçlü olduğundan
alveollere kadar ulaşan ve buralarda depo edilen tozların bir kısmı zamanla solunum, salgı
gibi akciğerlerin kendi kendini temizleme özelliğine bağlı olarak vücuttan uzaklaştırılabilir.
Geriye kalan kısmı ise akciğerlerde birikerek 10–20 yıl sonra pnömokonyoz oluşmasına
neden olurlar.
TOZLAR KİMYASAL KÖKENİNE GÖRE İKİ GRUBA AYRILIR:
1. Organik Tozlar:
a) Bitkisel kökenli tozlar (pamuk tozu, tahta tozu, un tozu, saman tozu v.s.)
b)Hayvansal tozlar (tüy, saç v.s.)
c)Sentetik bileşenlerin tozları (DDT, trinitro toluen v.s.)
2. İnorganik Tozlar:
a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.)
b)Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu)
c) Kimyasal bileşiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi).
d) Doğal bileşiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.)
İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ AÇISINDAN TOZLARIN SINIFLANDIRILMASI:
(BİYOLOJİK ETKİLERİ AÇISINDAN TOZLAR ŞÖYLE SINIFLANDIRILIR.)
l. Fibrojenik tozlar
Bazı maddelerin fibrojen (lif) kapasitesi olan toz partikülleri, solunduğu ve akciğerlerde
biriktiği zaman akciğerlerde fibrotik değişiklikler meydana gelir. Bu fibrotık doku zamanla
akciğerin normal aktif dokularının yerini alır. Ciğerleri yavaş yavaş tahrip ederek çalışanın
çalışmasını zorlaştırır ve ömrünü kısaltır.
Bu tür tozların en belirgin örnekleri silis, asbest, talk, alüminyumdur. Yukarıda saydığımız
tozlar sırasıyla silikoz, asbestoz, talkoz, aliminoz adı verilen pnömokonyozlara yol açar.
Çalışanın hastalanmasında bu tozların ortamdaki konsantrasyonları, maruz kalma süresi,
vücut direnci gibi faktörler etkilidir. Bu nedenledir ki özellikle yeraltında, kömür
madenlerinde çalışanlar belli aralarla dinlenmeye alınırlar.
2. Toksik tozlar;
Vücuda alındıklarında çeşitli organlar üzerinde(sinir sistemi, karaciğer, böbrekler, mide ve
bağırsaklar, solunum organları, kan yapıcı organlar gibi) kronik veya akut zehirlenme etkisi
yapan tozlar bu sınıfa girer.
Tozu oluşturan bileşenlerin biri veya birkaçı toksik bir madde ise, maddenin cinsine, tozdaki
yüzdesine, havadaki tozun yoğunluğuna, solunan tozun miktarına göre zehirlenmelere neden
olabilirler.
Kurşun, kadmiyum, mangan gibi ağır metal tozları bu grubun en belirgin örnekleridir.
Kadmiyum böbreklerde, mangan santral sinir sisteminde toksik etkiye sahiptir. Kurşun tozları
ise kan sistemi, sinir sistemi, boşaltım sistemi ve sindirim sistemi gibi pek çok sistem
üzerinde toksik etkiler gösterebilir.
3. Kanserojen tozlar:
Çeşitli iç ve dış faktörlere bağlı olarak insanlarda kansere yol açabilen tozlardır. Beslenme,
yaşam koşulları, çevre kirliliği mesleki etkiler gibi faktörlerin kanser oluşumunda rolü olduğu
düşünülmektedir.
Bugün kanserojen olduğu bilinen tozlar şunlardır: asbest, arsenik ve bileşikleri, berilyum,
kromatlar, nikel ve bileşiklerinin tozları.
4. Radyoaktif tozlar:
Hava içinde toz halinde bulunan radyoaktif maddelerin yaymış oldukları iyonize ışınlar, insan
organizmasının hücre ve dokularında hasar yapar, tümör oluşumuna ve genetik bozukluklara
neden olurlar. Bunlar çok sayıda olmamakla birlikte en önemlileri; uranyum, toryum, seryum
ve zirkonyum bileşikleri, trityum ve radyum tuzlarıdır.
5. Allerjik tozlar:
Duyarlı kişilerde ateş, astma, dermatitler gibi çeşitli alerjik reaksiyonlara yol açabilen
tozlardır. Çeşitli bakteri, maya küf ve polenler de böyle etki gösterebilirler.
Nemli ve sıcak nitelikteki ambar, ahır gibi yerlerde uzun süre bekleyen hayvan yemi, saman,
ot, tahıl, küspe gibi küflü tozların solunması ile alerjik solunum sistemi hastalıkları ortaya
çıkabilir. Pamuk, keten, kenevirle çalışanlarda, dokuma fabrikası işçilerinde görülen bisinoz,
fırıncılarda un nedeniyle görülen bronşial astma allerjik tepkilerdir. Ağaç tozları da bu grupta
yer almaktadır.
6. İnert tozlar:
Bu tür tozlar, vücutta birikebilen fakat fibrojenik ve toksik etkileri olmayan tozlardır. Solunan
ve çöken partiküller ya nefes alma işlemiyle ve solunum sisteminin kendi kendini temizlemesi
yoluyla vücuttan atılırlar veya en kötü durumda, akciğerde büyük patolojik etkiler yapmadan
daimi bir birikim meydana getirirler.
Kireç taşı, mermer, alçı taşı tozları ve tütün tozu bu gruba örnektir.
ZARARLI TOZLARLA MEYDANA GELEN MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI (PNÖMOKONYOZ)
Tozların meydana getirdiği mesleki akciğer hastalıklarına geleneksel tabiri ile pnömokonyozlar denilmektedir.
Pnömokonyozlar, toz halinde olan zararlı maddelerin solunum yolu ile akciğere girerek, akciğerlerin küçük ünitelerinde kalıcı birikimleri sonucu meydana gelen hastalıklardır.
İŞÇİLERİN PNÖMOKONYOZLARDAN KORUNMASI
Tıbbı koruma:
1. İşe başlarken tozlu işlerde çalışabilir raporunu almak,
2. Periyodik olarak sağlık kontrollerini yaptırmak,
Teknik koruma:
HAVALANDIRMA:
Uygun havalandırma yapılması:
Bu tür işyerlerinin havasının sık sık değiştirilmesi tozun seyrelmesine vesile olur. Eğer, tozun çıkış yerinden emilerek dışarı atılması sağlanabilirse en etkili havalandırma yapılmış olur. Bu tür havalandırmaya lokal (Mevzii) havalandırma denir. Mümkün mertebe, zararlı maddeler, gazlar ve tozlar, ortama yayılmadan çıkış yerinden emilerek dışarı atılmalıdır. Bu tür havalandırma işyerinin ısıtılması açısından da faydalı olur.
A. TABİİ HAVALANDIRMA
Doğal havalandırma iç ve dış ısı farkı artması, rüzgar basıncının artması ile doğru orantılı olarak artar. Normal şartlarda binaların yapımında, tabii havalandırma ve tabii aydınlatma yeterli olacak şekilde planlama yapılır.
B. CEBRİ HAVALANDIRMA
CEBRİ HAVALANDIRMA:
İşyerlerinin havalandırmasını, tabii havalandırma ile yeterli şekilde yapılamadığı durumlarda cebri havalandırmaya baş vurulur.
-
GENEL HAVALANDIRMA
a) Dışarıdan hava basarak havalandırma
b) İçerdeki havayı emip dışarı atarak havalandırma
c) Alttan havalandır
d) Üstten havalandır
e) Hava üst taraftan verilerek ve alt taraftan çekilerek yapılan havalandırma,
-
LOKAL HAVALANDIRMA
Sabit davlumbazlar
Hareketli emme ağızları
Seyyar emici cihazlar
Havayı filtre edip temizleyen cihazlar
GENEL HAVALANDIRMA:
.
Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmamak üzere baştan başa havalandırılacaklardır. Ayrıca işçilerin çalışma saatlerinde işin özelliğine göre, havanın sağlığa zararlı bir hal almaması için sık sık değiştirilmesi gereklidir. Şu kadar ki, iş sırasında yapılan bu havalandırmada işçileri etkileyecek hava akımları önlenecek yahut kış mevsiminde sıcaklık birdenbire çok aşağı hadlere düşürülmeyecektir.
Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak ve yapılan işin niteliğine göre bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer teknik tedbirler alınacaktır.
Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere ayrıca yapılan işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereçler verilecektir
. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:21)
LOKAL HAVALANDIRMA
İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgâh, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve koku, çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.
(İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:191)
Örnek:1
Çalışan işçi koruyucu maskesini takmış, ayrıca ortama yayılan buhar, gaz vs. emilerek ortamdan dışarı atılıyor. Burada önemli olan zararlı gazların çalışan tarafından teneffüs edilmeden ortam dışarısına atılmasıdır.Bu amaçla spiral boru kullanılmış..
Kimyasallardan Çıkan Buhar ve Kokular...
Kimyasallardan çıkan koku ve buharın ortama yayılmaması için kapaklarınınn sürekli kapalı tutulmaları sağlanacaktır. Tehlikeli Kimyasal Maddelerle Çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun yöntemlerle yapılacak, uygun makine ve ekipman sağlanacaktır. Buğu, duman çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak işin niteliğine göre bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer tedbirler alınacaktır.
(İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:21, Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde: 8/b-2)
Kaynak Yapılırken Çıkan Toz ve Gazlar...
Zararlı kaynak gazlarının çalışanlar tarafından teneffüs edilmeden iş ortamı dışına atılması esastır.Kaynak işlerinde ortama yayılan kaynak gazları sağlığımız için zararlı gazlardır. Bu nedenle kaynak yapılan yerlerde çıkan gazların ortama yayılmadan, çalışan tarafından teneffüs edilmeden ortam dışıjna atılması sağlanmalıdır.
Kaynak İşleri...
Yine kaynak gazlarının ortam dışına atıldığı güzel bir uygulama, Tozları emici hortum kullanılarak çıkış noktasından emilmesi sağlanmakta..
Asbest Tozları...
Toz Çıkaran işler diğer çalışmalarla aynı bölümlerde yapılmamalıdır. Asbest gibi tehlikeli kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden riskler ile ilgili gerekli önlemler alınacak ve en az düzeye indirilecektir. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:7,8/a; Kansorejen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:7)
Tabanca Boyacılığı İşlerinde:
Tabanca boyacılığı, tecrit edilmiş özel bölümlerde her türlü güvenlik tedbirleri alınmış olarak yapılacaktır.
(İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:166)
Küçük veya orta boydaki parçaların püskürtme ile boyanması veya verniklenmesi, uygun kapalı bölümlerde veya uygun davlumbazlar altında yapılacak, boyacı, daima bölüm veya davlumbazların dışında bulunacaktır.
Boyacının bölüm ve davlumbaz dışında bulunması teknik nedenle sağlanmadığı hallerde boya gaz ve buharı, uygun şekilde dışarı çekilecek veya su perdesi kullanılacak yahut işçilere temiz hava maskesi gibi uygun kişisel korunma araçları verilecektir.
(İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:167)
Tabanca boyası yapılan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal parçalar, boyama hücrelerinin bütün metal kısımları ile davlumbazlar, kaplar, emme tertibatı ve boya tabancaları uygun bir şekilde topraklanmış olacaktır.
(İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:340)
Havalandırma Sisteminin Kontrolü:
İşyerlerindeki havalandırma sistemlerinin periyodik kontrolleri Yapılmalıdır. Havalandırma tesisatının günlük bakım ve temizliği ile 3 ayda bir de genel kontrol ile temizliği yapılacak ve onarımlardan sonra, tesisatın kuruluş karakteristiği bozulmayacaktır. Havalandırma sisteminin debisi ölçülerek aktif olup olmadığı tespit edilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:200)
İşlem sırasında oluşan toz “toz emme” sistemiyle havaya karışmadan
uzaklaştırılabilir.
Tozlu malzeme basınçlı hava ile borular vasıtasıyla taşınabilir.
TOZUN İŞYERİ ORTAMINA YAYILMASINI NASIL ÖNLEYEBİLİRİM?
1-Toz çıkaran işlem kapalı sistem içinde yapılabilir.
3-Malzeme zarar görmeyecek ise ıslatarak çalışılabilir.
TOZUN BANA ZARAR VERMEMESİ İÇİN
1-Tozlu işlem sırasında koruyucu toz maskesi kullanmak
1.1. P2 Sınıfı: Sağlığa zararlı toz ve zerreciklere karşı kullanılırlar.
1.2. Temiz hava beslemeli maske kullanmak
1.3. Belli aralıklarla çalışılan ortamdaki toz miktarının ölçülmesi
DEĞİŞİK ÇALIŞMA YERLERİNDE HAVA DEĞİŞİMİ İHTİYACI
İşyeri Hava değişimi/Saat
Akümülatör İmalatı 5-10 defa
Boyahaneler 5-15 “
Bürolar 3-6 “
Püskürtme boya işleri 20-50 “
Garajlar 4-6 “
Elbise bırakılan yerler 4-6 “
Lokanta ve kantinler 4-8 “
Fabrika mutfakları büyük mutfaklar 6-8 “
Küçük mutfaklar 15-20 “
Laboratuarlar 5-10 “
Tuvalet Banyo ve Duşlar 4-8 “
Çamaşırhaneler 5-15 “
Kasa odaları 3-6 “
Havalandırma ile ilgili mevzuat hükümleri:
Doğal havalandırma iç ve dış ısı farkı artması, rüzgar basıncının artması ile doğru orantılı olarak artar. Normal şartlarda binaların yapımında, tabii havalandırma ve tabii aydınlatma yeterli olacak şekilde planlama yapılır. (İSİGT 16-19, 20-21)
İSİGT Madde-8) İşyerindeki hava hacmi işçi başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz.
İSİGT Madde-48) Koğuşlarda hava hacmi en az 12metreküp/kişi olacaktır.
İSİGT Madde- 20)
Kapalı işyerlerinde sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine uygun olmakla beraber ılımlı olması şarttır. İşçilerin yazın aşırı sıcaktan, kışın soğuktan korunması için tedbirler alınacaktır. Çok buğu husule gelen işyerlerinde sıcaklık derecesi15 santigrat dereceden az ve 30 santigrat dereceden yüksek olmayacaktır.
İşin gereği olarak çok soğuk veya çok sıcak çalışılması zorunlu olan (Bu sıcaklıkların değiştirilmesinin mümkün olmadığı ) işlerde, işçilere uygun koruyucu iş elbiseleri vesaire malzemeler verilecektir.
İSİGT Madde- 21) Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmayacak şekilde havalandırılacaktır. Ayrıca işin özelliğine göre çalışma süresinde havanın zararlı bir hal almaması için havanın sık sık değiştirilmesi gerekmektedir.
Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlerde, bunları çekecek yeterlikte BACALAR VE MENFEZLER yapılacak, işin niteliğine göre gerekli teknik tedbirler alınacaktır.
Boğucu, zehirli ve tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere ayrıca işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereç verilecektir.
Madde 191)İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve konu çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.
Madde 192-
Birbirine karıştıklarında, parlama veya patlama tehlikesi bulunan çeşitli toz, duman, buhar ve gazlar, aynı emme tesisatı ile dışarı atılmayacak, her biri için ayrı ayrı mevzii tesisleri yapılacak ve birbirlerinden uzak yerlerden dışarıya atılacaktır.
Madde 193- Havadan ağır olan gaz, duman, buhar, toz veya benzerleri tabana yakın yerlerden emilerek dışarı atılacaktır.
Madde 194- Mevzii çekme tesisatında kullanılacak davlumbazlar, zararlı kaynağa yakın olacak ve davlumbazın çekme niteliğini bozacak hava akımlarına engel olunacaktır.
Madde 195- Paslandırıcı, aşındırıcı, kemirici, zararlı ve zehirli gazlar, dumanlar veya sisler çıkaran daldırma, elektroliz, elöksal veya diğer kaplama işlerinin yapıldığı tekneler, kaplar, havuzlar veya tanlar üzerinde yapılacak çekme ağızları; kabın veya teknenin iç ve üst tarafına yakın, ve yatay, boydan boya yarık olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 santimetreden 120 santimetreye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha büyük teknelerde ise, dört kenar boyunca devan edecek şekilde yapılacaktır.
Davlumbaz ağızları ise, işe engel olmayacak şekilde tekneye veya kaba yakın ve bunları kaplayacak büyüklükte olacaktır.
Madde 196-Aspirasyon tesisatında kullanılan kanal veya borular, yanmaz malzemeden uygun kesitte yapılacak ve seyyar emme ağızlarında spiralli veya eğilebilen hortumlar kullanılacaktır.
Boru ve kanallar, tekniğe uygun olarak yapılmış, eklenmiş ve menfezlere sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar, sisler, buharlar, dumanlar ve patlayıcı atıkların emildiği kanallar yuvarlak borudan ve uygun malzemeden yapılmış olacaktır.
Madde 197- Emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddelerin bulunduğu hallerde, aspiratör pervanesinin kanalı, göbeği ve gövdesi demir ve çelik malzemeden yapılmayacak, pervane yatakları, kanal dışında, iyi yağlanmış ve toz geçirmez bir şekilde yapılacak, çıkış menfezlerine, sağlam madeni tel kafesler konacaktır.
Aspiratörlerin elektrik motorları, çalışacağı ortama uygun olacak, emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddeler bulunduğu hallerde, motor, yanıcı ve parlayıcı maddelere karşı, uygun şekilde monte edilmiş veya bu maddelere dayanıklı tipte yapılmış olacaktır.
Madde 198- Hava filtreleri, kapasite ve nitelik bakımından kullanılacağı işin özelliğine uygun ve en az bir günlük çalışmaya yeterli olacak ve bunlar, kolay temizlenebilecek ve temizlik sırasında, tehlikeli ve zararlı bir ortam yaratılmayacak şekilde yapılmış olacaktır.
Filtrelerin çıkış borularının ağzı, işyeri çatısından en az 180 santimetre yüksekte veya en yakın kapı ve pencereden 8 metre uzakta olacaktır.
Madde 199- İşyerinden emilen hava, tekrar işyerine verilmeyecektir. Ancak, içinde kurşun tozu veya kurşun buharı veya silis tozu ve benzerleri bulunmayan pis hava, uygun süzgeçlerden geçirilip tamamen temizlendikten sonra işyerlerine verilebilecektir.
Madde 200- Aspirasyon tesisatının günlük bakım ve temizliği ile üç ayda bir de genel kontrol ile temizliği yapılacak ve onarımlardan sonra, tesisatın kuruluş karakteristiği bozulmayacaktır.
Madde 201- Emilen tozlar, bir siklonda toplandığı hallerde, siklon, açıkta, sağlam, rüzgara dayanıklı ve uygun malzemeden yapılacaktır.
Siklonlarda parlayıcı ve patlayıcı atıkların ve tozların toplandığı hallerde, siklonlar işyerinin uzağına konacak ve bunlarda patlamaya dayanacak sağlamlıkta menfezler bulunacaktır.
